کتاب پان ترکیسم ایران و آذربایجان نوشته محمدرضا محسنی حقیقی

این نقد و معرفی کتاب پان ترکیسم ایران و آذربایجان توسط یکی از مخاطبین وبسایت رسمی محمدرضا محسنی حقیقی به نشانی رایانامه‌ی info{at}rezamohseni{dor}ir ارسال شده است و با اندکی تغییرات در نگارش متن و.. در وبسایت درج می‌شود.

نقد و معرفی کتاب پان ترکیسم ایران و آذربایجان

این کتاب در سال ۱۳۸۸ برای نخستین بار توسط انتشارات سمرقند چاپ شد و پس از پخش و فروش تمامی نسخه‌های چاپ شده در سال ۱۳۹۲ به چاپ دوم رسید. نویسنده کتاب محمدرضا محسنی حقیقی است و کتاب با پیش‌گفتاری از هوشنگ طالع ارائه شده است. کتاب حاظر به بررسی اندیشه‌ی پان ترکیسم و نظریه‌ها و ادعاهای مطرح شده از سوی نواندیشان این دیدگاه سیاسی می‌پردازد.

البته در ۳۰ سال اخیر مقاله‌های ارزشمندی در این زمینه عرضه شده است که از جمله می‌توان به مقدمه‌ای بر پان‌ترکیسم اثر هراچ استپانیان در ماهنامه‌ی آراکس و پان‌ترکیسم اثر رحیم رئیس نیا در دانشنامه‌ی جهان اسلام در سال ۱۳۷۹ اشاره کرد. اما آن‌چه روشن است تغییراتی در نظریه‌ها و ادعاهای این اندیشه‌ی سیاسی همه‌خواه در این سال‌ها ایجاد شده و طبیعی است که این ادعاها به بررسی دوباره و در صورت نیاز پاسخ‌دهی علمی نیاز خواهند داشت. کتاب حاظر یعنی کتاب پان ترکیسم ایران و آذربایجان نخستین اثر ارائه شده به صورت کتاب در این زمینه است که در سال ۱۳۸۸ پس از حدود ۵ سال پژوهش، ترجمه و کوشش به چاپ رسیده است.

سخن نویسنده درباره اهمیت انجام این پژوهش

در بخشی از پیش‌گفتار کتاب که پس از پیش‌گفتار دکتر هوشنگ طالع آمده، نویسنده اشاره می کند به اهمیت جایگاه سرزمین آذربایجان و مردمان آن در طول تاریخ چند هزار ساله‌ی کشور ایران. محمدرضا محسنی در این بخش اشاره دارد به فعالت سازمان یافته و منسجم متفکران پان ترکیست در سده‌های اخیر و کوشش برای جداسازی فیزیکی و ذهنی مردمان ترک زبان و ایرانی تبار سرزمین آذربایجان از سرزمین مادری یعنی ایران. همچنین به این موضوع اشاره دارد که دستگاه نظریه پردازی که از آن یاد شد، در این سال‌های اخیر افزون بر نظریه‌های دیرین خود، دیدگاه‌ها و استدلال‌های جدیدی را به میان انداخته و گسترش داده‌اند که این موضوع نیاز به بررسی و پاسخ‌دهی علمی دارد.

منابع کتاب و مخاطبین کتاب

در همین بخش پیشگفتار کتاب پان ترکیسم ایران و آذربایجان درباره‌ی منابع به‌کار رفته در کتاب می‌خوانیم که کوشش پژوهش‌گر استفاده از تازه‌ترین پژوهش‌ها ، کتاب‌ها، و به ویژه مقالات معتبر در دانش‌نامه‌‎های جهانی از جمله بریتانیکا ، لاروسه ، ایتالیا و ایرانیکا بوده است و در کنار دانشگاهیان و اعضای محافل علمی که مخاطبین اصلی به حساب آمده‌اند، توده‌ی مردم نیست از مخاطبین کتاب برشمرده شده‌اند. چیزی که برای ما روشن است کم‌تر استفاده کردن از منابع فارسی است. شاید به صورت برابر نیمی از منابع کتاب به ایرانی و نیمی از طریق منابع غیر ایرانی هستند و به هر صورت در این موضوع خاص به نظر من نقدکننده کتاب این امری بایسته است. خود نویسنده در همین بخش اشاره به شیوه‌ی نوشتاری و گونه‌ای مخصوص از سره نویسی می‌کند که در این اثر در پیش گرفته است.

در کتاب محمدرضا محسنی چه خواهیم خواند

این اثر به سه بخش کلی تقسیم شده است. در واقع به سه گفتار گوناگون شامل گفتار یکم ( کلیات ) – گفتار دوم ( تاریخ ) – گفتار سوم ( پاسخ به پانترکیسم ). در ادامه به معرفی زیربخش‌های این سه گفتار خواهیم پرداخت، البته به صورت چیکده و کوتاه.

گفتار یکم کلیات و زبان پارسی

بخش یکم کلیات : در این بخش پیش از هرچیز به زیربخش مهمی برمی‌خوریم که عنوان آن چنین است : « پان ترکیسم چیست ». در نتیجه خواننده پیش از هر چیز با این پدیده و ریشه‌ها، تاریخ و اهداف آن آشنا خواهد شد. در بخش های دیگر به مواردی مانند «پژوهش‌های نوین» که در این زمینه به زبان‌های گوناگون در سراسر جهان منتشر شده پرداخته شده است و سپس به « وضعیت سیاسی » در کشورهای گوناگون و در پایان به سفسته‌های معمول و پُرکاربرد پان‌ترکیست‌ها پرداخته شده است.

بخش دوم زبان پارسی : در این زیربخش از گفتار یکم که بخش دوم است به موضوع زبان پارسی پرداخته شده است. کوشش بر این بوده که با بهره‌جویی از منابع غیرایرانی و معتبر برای خوانندگان کتاب پان ترکیسم ایران و آذربایجان، روشن شود که « دسته‌بندی زبان‌های جهان » به چه صورت است. شاخه‌های زبان‌های جهانی به این صورت هستند: «هندواروپایی» – «هندوایرانی» – «افروآسیایی» – «سامی» – «اورالیک» – «آستروآسیایی».

گفتار دوم تاریخ ایران و آذربایجان

گفتار دوم شامل ۸ بخش گوناگون است. در این گفتار به مواردی مانند بررسی علمی نظریه‌های مطرح درباره‌ی « خاستگاه آریایی‌ها » و «پیشینه‌ی واژه‌ی آریا در منابع کهن» و سپس پیگیری «مهاجرت آریاییان» و در برابر « خاستگاه ترکان » و موضوع درگیری ترکان با تورانیان یا همان «ایرانیان بیرونی» و بررسی ریشه‌های تباری و زبانی اقوامی مانند «یوئچی‌ها، هپتالیان و آلان‌ها» پرداخته شده است. در بخش پنجم به موضوع دولت ماد و شرایط آذربایجان در زمان اسکندر و سپس در زمان اشکانیان و ساسانیان پرداخته شده و به بررسی « ریشه نام آذربایجان » پرداخته شده است.

از بخش ششم این گفتار به موضوع « زبان باستانی آذربایجان » ، زبان مادی و آذری و بررسی نمونه‌ها و آثار اسناد کهن برجا مانده از زبان آذری باستان پرداخته شده است و در بخش هفتم درباره ی دین در آذربایجان و هماهنگی آیین و ادیان اقوام ایرانی به ویژه مردم ایرانی تبار آذربایجان با دیگر اقوام ایرانی سخن رانده شده و مدارک و اسناد از زمان مهرپرستی ، نیایشگاه های مهری آذربایجان ، آیین زرتشتی و و بررسی زادگاه زرتشت ارائه شده است. از آن جایی که شبهه افکنی درباره‌ی دودمان ایرانی اشکانی یکی از اهداف همیشگی پان‌ترکیست‌ها بوده است بخش هشتم کتاب به بررسی کامل تبار ، زبان و آیین و فرهنگ اشکانیان اختصاص دارد.

گفتار سوم پاسخ به پان ترکیسم

این بخش از کتاب پان ترکیسم ایران و آذربایجان نوشته‌ی محمدرضا محسنی حقیقی که شامل ۸ بخش است، به صورت کامل اختصاص دارد به وضعیت ادعاهای پان‌ترکیست‌ها در رابطه با کشور ایران و بزرگان و در کل دزدی‌های فرهنگی نظریه‌پردازان این اندیشه سیاسی. برای نمونه در بخش نخست درباره‌ی «بومیان آذربایجان» و کشور ایران می خوانیم، یعنی اقوامی که پیش از حضور گسترده‌ی آریاییان ( ماد ، پارت و پارسیان ) در این فلات حضور داشته اند. یکی از مواردی که بارها مورد تحریف و دروغ‌پردازی قرار گرفته است نخست ترک تبار خواندن مردم آذربایجان و سپس ترکی خواندن زبان‌های تک خانواده مانند زبان ایلامی یا سومری و یا دیگر زبان‌ها مانند زبان آلبانیایی قفقاز و هوری و اورارتویی و تورککوم ها و لولوبی ها که در این بخش این موارد و این ادعاها مورد بررسی دقیق قرار گرفته است.

در بخش دوم به موضوع کوروش بزرگ هخامنشی و پان ترکیسم پرداخته شده است. آنچه می دانیم این است که به هر دلیل شخصیت تاریخی و جهانی مانند کورش دوم هخامنشی همواره مورد هجوم پان‌ترکیست‌ها و پان‌عربیست‌ها بوده است. پس نویسنده در این بخش به مواردی مانند زاده شدن کوروش بزرگ ، رابطه کوروش با پارسیان ، کشورگشایی کوروش و فتح لیدیه و بابل و سپس داستان مرگ کوروش بزرگ و دروغ‌پردازی‌ها درباره‌ی ترک خواندن قوم ایرانی تبار و ایرانی زبان ماساژت یا ماساگت و سپس کشته شدن کوروش به دست ملکه ترک‌ها ! و سپس تحریف و دروغ پردازی پیرامون سرزمین ماساژت‌ها که از شرق دریای کاسپین ( خزر ) به غرب این دریاچه انتقال یافته و… پرداخته شده است.

تورانیان و سکاها از دسته موضوعاتی هستند که همواره مورد نظر نظریه‌پردازان پان‌ترکیست بوده اند. بخش سوم از این گفتار به این موضوع و ریشه‌های تباری و زبانی این قوم‌ها اختصاص دارد و بخش چهارم نیز به رابطه‌ی نزدیک و ریشه‌های یکسان قوم ماد و پارس پرداخته شده است. در بخش پنجم از کتاب پان ترکیسم ایران و آذربایجان نوشته‌ی محمدرضا محسنی حقیقی درباره‌ی تمدن خواری پان ترکیست‌ها می‌خوانیم، جایی کوشش بر این است که بزرگانی مانند بابک خرمدین ، نظامی گنجوی ، بهمن یار و پورسینا و ابوریحان بیرونی ترک خوانده شوند.

بخش ششم به بعد از گفتار سوم

بخش ششم از گفتار سوم کتاب به جایگاه متفاوت ترکان و آذری‌ها در زبان و ادبیات ایران اخصاص دارد و نمونه‌های فراوانی از اشعار در این بخش آورده شده که نشان می دهد ترکان بیگانگانی هستند که بارها ایرانیان از جمله مردم آذربایجان را قتل عام کرده اند و اما آذری ها مانند دیگر اقوام ایرانی بخشی از مردم ایران و بنیان‌گذاران کشور به نام ایران بوده اند. در بخش هفتم چند پژوهش ژنتیک علمی که در دانشگاه‌های معتبر اروپایی انجام شده و نشان‌دهنده‌ی یکسان بودن مولفه‌های ژنتیک اقوام ایرانی که حتی زبان یکسان ندارند است، جهت مطالعه‌ی مخاطبین کتاب ذکر شده و در بخش هشتم یک مقاله از علی دوستزاده درباره دروغ‌پردازی‌های پان‌ترکیست‌ها درباره‌ی سومریان و زبان سومری درج شده است.

مقاله جدید در پاسخ به ادعاهای جدید

لازم به ذکر است که در سال ۱۳۹۷ یک مقاله جامع با عنوان « پان ترکیسم در ایران از ادعا تا واقعیت » در وبسایت رسمی محمدرضا محسنی و همچنین تارنمای آذری‌ها درج شده است که به موضوعات جدید مطرح شده توسط پان‌ترکیست‌ها در ارتباط با ایران پرداخته شده است. مواردی مانند آذری ها ملیت یا قومیت – آمار جمعیتی – بررسی اصطلاح جعلی پان فارسیسم – دریاچه ارومیه و…. مقاله مورد اشاره را می‌توانید با کلیک روی لینک روبرو مطالعه کنید: پان ترکیسم در ایران از ادعا تا واقعیت