کتاب گویش و واژه نامه سیدانی چاپ و منتشر شد
این کتاب ( گویش و واژه نامه سیدانی ) برای نخستین‌بار در تیرماه سال ۱۳۹۷ به کوشش محمدرضا محسنی حقیقی و رستگاری نژاد کارشناس ارشد زبان و فرهنگ ایران باستان ، به چاپ رسید. در این کتاب به گویش سیدانی پرداخته شده است. این شهر در بخش سیدان ، شهرستان مرودشت استان فارس و در همسایگی شهرهای سیوند و فاروق و … جای دارد و برپایه‌ی سرشماری سال ۱۳۹۵ نزدیک به ۹ هزار تن باشنده دارد.
باید اشاره کرد که شهر سیدان در میان آثار باستانی جهانی و ملی مانند تخت جمشید ( پارسه ) ، نقش رستم ، نقش رجب و… احاطه شده و با توجه به آثار باستانی به‌دست آمده در این بخش مانند، سنگ‌نبشته‌‌ی شعر گونه‌ی یافت شده در باغ لردی LARDI ، به زبان پارسیمیانه پهلوی یا تکه‌های ستون‌های قصرغلات که دارای معماری هخامنشی هستند، می توان گفت مردمان این منطقه بدون شک دارای پیشینه‌ی سکونت چند هزار ساله در این بخش‌اند. مردم سیدان دارای گویشی ویژه از زبان پارسی مربوط به جنوب غرب ایران بوده و این گویش دارای ویژگی‌های خاص و قابل توجه‌ای است که در کتاب گویش و واژه نامه سیدانی به صورت تخصصی به آن‌ها پرداخته شده است.
بخش‌بندی کتاب گویش شناسی سیدانی
تمرکز در این پژوهش، بر روی ارائه واژه‌نامه همراه با آوانگاری و البته پرداخت به ویژگی‌های دستوری گویش سیدانی بوده است. هر چند کوشش شده است که در بخش‌های گوناگون به موقعیت جغرافیایی، آثار باستانی یافت شده، امکان تفریحی و گردشگری، بازگویی داستان به گویش سیدانی، سنجش واژه‌های مشترک میان گویش سیدانی و زبان‌های ایرانی شمال غربی مانند بلوچی ، کردی ، گیلکی ، سیوندی و… پرداخته شود. برای نمونه در در قسمت واژه‌نامه در آغاز هر واژه سیدانی با خط فارسی و سپس تلفظ آن با بهره‌گیری از نشانه‌های الفبای آوانگاری جهانی (IPA) آورده شده و سپس برابر ( معادل ) فارسی آن ذکر شده است. به صورت کلی فهرست کتاب گویش و واژه نامه سیدانی بدین ترتیب است:
پیشگفتار، درباره نام سیدان
- دستور زبان: ساخت واژه ( صرف )، اسم، ضمیر، صفت، قید، حروف، اصوات ( شبه جمله )، فعل، نحو
- واژه نامه، برخی واژگاه مشترک سیدانی و زبان‌های شمال و شمال غرب ایران، برخی واژگان مشترک سیوندی و سیدانی، چند واژه‌ی همانند با زبان انگلیسی، چند واژه همانند با فارسی میانه
- واژه‌ها، واژه‌های افزوده، جمله ها
- داستان و آوانگاری داستان به گویش سیدانی
- نتیجه گیری ،منابع ، پیوست
پیشگفتار نویسندگان محمدرضا محسنی و سحر رستگاری
بخشی از پیشگفتار کتاب گویش و واژه نامه سیدانی : سیدان شهری با گویشی خاص در استان فارس و یک منطقه‌ی ویژه‌ی تاریخی است. گویش مردمان این شهر، دارای گنجینه‌ای با ارزش و گاه منحصربه‌فرد از واژگان است که در اثر نزدیکی با شهر سیوند، با این زبان نیز مشترکات فراوانی یافته است. از آن‌جایی که بیش‌تر پژوهش‌گران زبان سیوندی را هم‌چون بلوچی، کردی، تاتی، آذری و… مربوط به خانواده‌ی شمال و شمال‌غربی ایران می‌دانند، ثبت، بررسی و سنجش واژگان سیدانی با سیوندی نشان می‌‌دهد که واژه‌های مشترک و هم‌ریشه‌ی فراوانی میان این دو و گاه زبان‌های دیگر این خانواده‌ی زبانی وجود دارد و دارای اهمیت است. با این وجود به‌نظر می‌رسد سیدانی گویشی مربوط به جنوب‌غرب ایران است که در دستور زبان خود، تفاوت اندکی با زبان فارسی دارد.
این شهر یکی از بخش‌های دارای قابلیت کشاورزی و باغ‌داری شهرستان مرودشت و استان فارس بوده و جای‌گاه درخوری در تولیدات کشاورزی و باغی استان فارس داشته است. تولیدات کشاورزی این شهر :گندم، ذرت، کلزا، گوجه فرنگی، برنج، چغندرقند و… است. باغ‌داری نیز از اصلی‌ترین شغل‌های مردم سیدان و گستره‌ی باغ‌های این شهر خوش آب و هوا و میوه‌ها و کوچه باغ‌های چشم‌نواز آن، زبان‌زد مردم منطقه است. سرسبزی این منطقه و وجود گردش‌گاه‌های تاریخی و پُرآوازه‌ای مانند: سرآسیاب، قصر غلات، باغ بُدره، حوض ماهی، چهل‌دختران و… این نقطه از استان فارس را به یکی از مقاصد گردشگری تبدیل کرده است.
…یافته‌های این پژوهش از راه‌هایی مانند حضور در منطقه، گفتگو و مصاحبه با بومیان، ضبط صدا و بهره‌گیری از پژوهش‌های انجام شده بر روی گویش‌های شمال و شمال غربی به‌دست آمده است…. در آوانگاری و گردآوری واژه‌ها کوشش شده است نهایت دقت انجام شود. هرچند معمولا چنین پژوهش‌هایی خالی از لغزش و خطا نیستند، در نتیجه در پایان از خوانندگان گرامی‌این کتاب درخواست می‌شود در صورت برخورد با هرگونه اشکال، آن را از طریق رایانامه ( ایمیل ) و دیگر راه‌های ارتباطی با نویسندگان در میان بگذارند تا در چاپ‌های بعدی اصلاح گردد.
محمد رضا محسنی حقیقی – info@rezamohseni.ir
داستان به گویش سیدانی
قسمتی از بازگویی و آوانگاری داستان کتاب گویش و واژه نامه سیدانی :
آوانگاری:
Tu tax jamši ye čey bide čarxe almas tuš bide hamiju tow mixorde uvaxtam kasiyam namitunesse u hudud bere yā xāmušeš kone har kār mikonan a har jo o mamlekati biyā namitune xāmušeš kone to ike diye eskandare…
برگردان به فارسی :
در تخت جمشید یک چاهی بوده است که چرخ الماس درون آن بوده است. این چرخ همیشه در حال چرخیدن بوده و هیچ کس نمی‌توانسته است نزدیک آن شود و یا آن را خاموش کند. هر کار و هر ترفندی انجام می‌دهند و از هر کشوری می‌آیند نمی‌توانند آن را خاموش کنند. تا اینکه سرانجام اسکندر…
مقاله درباره ویژگی‌های ارگاتیو و سنجش گویش سیدانی با سیوندی
لازم به یادآوری است که یپش‌تر نیز در یک مقاله به قلم محمد رضا محسنی حقیقی و سحر رستگاری‌نژاد، به موضوع سنجش میان گویش سیدانی و گویش یا زبان سیوندی و البته ویژگی‌های ارگاتیو در گویش سیدانی پرداخته شده بود که در تابستان سال ۱۳۹۵ در فصل‌نامه‌ی فرهنگی پژوهشی فارس‌شناخت، بنیاد فارس شناسی، دوره‌ی چهارم (میزاث مادی و معنوی فارس ) ، شماره اول پرداخته شده بود. از طریق این لینک امکان دسترسی به مقاله مورد اشاره وجود دارد : ویژگی ارگاتیو و سنجش سیدانی با سیوندی
مشخصات کتاب گویش و واژه نامه سیدانی
سرشناسه : محسنی حقیقی، محمدرضا، ۱۳۶۳ -
عنوان و نام پدیدآور : گویش و واژه‌نامه سیدانی/ گردآورندگان محمدرضا محسنی‌حقیقی، سحر رستگاری‌نژاد.
مشخصات نشر : شیراز: سحر رستگاری‌نژاد، ۱۳۹۶.
مشخصات ظاهری : ۱۶۰ ص.: جدول .؛ ۱۴/۵×۲۱/۵س‌م.
شابک : ۹۷۸-۶۰۰-۰۴-۹۳۹۸-۱ ریال ۱۹۰۰۰۰
وضعیت فهرست نویسی : فیپا
یادداشت : کتابنامه: ص. ۴۰-۴۲.
موضوع : سیدانی
موضوع : *Seyedani accent
موضوع : سیدانی — واژه‌نامه‌ها
موضوع : *Seyedani accent — Dictionaries
شناسه افزوده : رستگاری‌نژاد، سحر، ۱۳۶۲ –
رده بندی کنگره : PIR۳۲۸۶ /س۹۱م۳ ۱۳۹۶
رده بندی دیویی : ۴فا۹/ج
شماره کتابشناسی ملی : ۵۰۸۹۲۱۵
عنوان کتاب: واژه‌نامه و گویش سیدانی
نویسندگان: محمد رضا محسنی حقیقی ، سحر رستگاری نژاد
نوبت چاپ: چاپ یکم فروردین ۱۳۹۷
شمارگان : ۵۰۰ / قطع رقعی
مشخصات نشر: ناشر مولف، شیراز
شابک: ۱-۹۳۹۸-۴-۰-۶۰۰-۹۷۸
قیمت: ۱۹۰۰۰ تومان
این اثر مشمول قانون حمایت مولفان و مصنفان و هنرمندان مصوب ۱۳۴۸ است، هرکس همگی یا بخشی از این اثر را بدون اجازه مولف، نشر یا پخش و یا عرضه کند مورد پی‌گیرد قانونی قرار خواهد گرفت. فروش اینترنتی و آشنایی با آثار دیگر: www.rezamohseni.ir
