پژوهش‌های تاریخی

زبان آذری باستان در منابع اسلامی

درباره زبان پهلوی_آذری (کهن) یا زبان باستانی آذربایجان

باید توجه داشت که زبان آذری باستان را با زبان ترکی آذری نباید اشتباه گرفت. زبان پهلوی آذری باستان در منابع کهن «آذری» نامیده شده است، همان‌گونه که در منابع گوناگون ری را «رازی» نامیده‌اند. این گویش ویژه‌ی بخش آذربایجان در ایران بوده است و با زبان پارسی دری خراسان که زبان ملی و ادبی ایران به شمار می‌آمد، تفاوت اندکی داشته است. همان‌گونه که گویش شیرازی و لارستانی با زبان پارسی دری تفاوت اندکی داشته اند.

هرآینه ادیبان و چامه‌سرایان مناطق گوناگون ایران، آثار و سروده‌های خود را به زبان پارسی دری برجای گذاشته و کم‌تر به گویش بومی خود پرداخته‌اند و این‌چنین است که از گویش کهن شیرازی یا آذری یا دیگر گویش‌های بومی، به اندازه‌ی زبان پارسی دری، آثار فراوانی در دست نیست. برای نمونه سعدی و حافظ به گویش ادبی ایران که زبان فارسی برخاسته از خراسان است آثار خود را سروده اند و نه گویش بومی خود. نظامی گنجوی اهل گنجه و قطران تبریزی اهل تبریز نیز شعرهای خود را به زبان ملی و ادبی سروده اند، یعنی زبان پارسی دری.

آثار برجا مانده از زبان آذری باستان

زبان آذری باستان کتاب سفینه تبریز
زبان آذری باستان کتاب سفینه تبریز

 

از زبان آذری باستان شمار کم ولی دارای اهمیت فراوان و ارزشمند برجای مانده است. از جمله آثار شاعران آذری گو:

  • شیخ صفی‌الدین اردبیلی
  • محمدشیرین مغربی تبریزی
  • تاج‌النساء ماماعصمت
  • مهان کشفی
  • همام تبریزی
  • معالی
  • یعقوب اردبیلی
  • مغربی تبریزی
  • بانو باغبان اردبیلی

هم‌چنین تاریخ‌نگاران پس از اسلام بارها و بارها از زبانی ایرانی و نزدیک با زبان پارسی، به نام زبان پهلوی_آذری / فهلوی_آذری / آذری یاد کرده‌اند که ویژه‌ی مردم آذربایجان بوده است. از جمله ابن‌ندیم، حمزه‌ی اصفهانی، خوارزمی، مسعودی، استخری، مقدسی، یاقوت حموی، مستوفی و اولیای چلبی.

درباره ی زبان آذری پژوهش های تازه تر نیز در دست است: پژوهش‌های نوین درباره‌ی زبان آذری

برای دانسته‌های بیش‌تر به کتاب: «پان‌ترکیسم، ایران و آذربایجان»، محسنی حقیقی، محمد رضا، پیش‌گفتار دکتر هوشنگ طالع، چاپ دوم ۱۳۸۸، بخش یکم> کلیات> زبان فهلوی آذری در منابع پس از اسلام> ص ۲۴

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا